Auteursarchief: bjvanluijk

Het is nooit te laat, Edie

Feel-good movie in de prachtige Schotse Hooglanden
Drama, komedie – Boaz van Luijk

Edie raakte mij. Ik herkende in de hoofdrolspeelster Edie veel van mijn recentelijk overleden moeder. Edith, roepnaam Edie, heeft een groot deel van haar leven voor haar dochter Nancy en invalide man George gezorgd.

De film start met het plotse overlijden van George. Drie jaar later moet Edie van Nancy naar een verzorgingstehuis verhuizen. Bij het uitpakken komt Nancy Edies oude dagboek tegen. Dit maakt haar boos op haar moeder. In het dagboek staan namelijk al Edies frustraties over haar saaie huishoudelijke leven. Want vroeger was Edie een echt buitenkind dat het liefst met haar vader ging kamperen. Na haar huwelijk met de autoritaire George is dat afgelopen.

Edie vindt een ansichtkaart uit die tijd, waarop haar vader haar uitnodigt om samen een Schotse berg te beklimmen. Dit brengt allemaal herinneringen en dromen boven. Als iemand tegen Edie zegt dat het nooit te laat is voor haar, besluit ze om de berg alsnog te gaan beklimmen. Met haar oude, nooit meer gebruikte kampeerspullen vertrekt ze naar de Schotse hooglanden.

Maar is het nooit te laat? Direct uit de trein wordt Edie op het drukke station door een botsing gevloerd. Zo ontmoet ze bij toeval haar gids. Deze Jonny helpt haar in het begin alleen voor het geld, maar al kibbelend ontstaat er een band tussen de twee. De weg naar de top is echter niet zonder de spreekwoordelijke en in dit geval letterlijke obstakels. Zou het toch te laat zijn voor Edie?

De chemie tussen Edie en Jonny is niet zo heel sterk en dat is jammer, want die relatie is leidend in het verhaal. Beide acteurs weten individueel echter wel sympathie op te wekken. De training en beklimming vinden plaats in de prachtige Schotse natuur. Het camerawerk laat dit mooi zien: van de schoonheid als de zon schijnt tot de dreiging als het regent en stormt.

Wat mij raakte was hoe hartstochtelijk Edie naar dit avontuur verlangt. Je ziet en voelt echt hoe ze opleeft. Eerst door haar herinneringen aan het buiten zijn met haar vader. Later in het echt als zij de ruige natuur in gaat. Ook proef je het verdriet van haar ongelukkige huwelijk, hoe zij daarin beknot werd en het contact met haar vader verloor.

Een prachtige film met twee vragen. We zien in de eerste beelden hoe Edie liefdevol voor haar man zorgt. Tegelijk zegt ze later dat het enkel haar plicht was om voor haar familie te zorgen. Neemt haar dochter dit haar terecht kwalijk? Daarnaast was de beklimming niet zonder gevaar, zeker op haar leeftijd. Is het soms wel te laat?

Edie

****

Regie: Simon Hunter

Met Sheila Hancock, Kevin Guthrie e.a. 102 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 12 jaar.

In bioscopen.

+ Prachtige natuurbeelden
+ Inspirerend

Als je elk moment verpleger én mens bent

Een documentaire als ode aan het ziekenhuispersoneel
Documentaire – Boaz van Luijk

De afgelopen week betrapte ik mij erop dat ik mijn handen veel aandachtiger waste. Blijkbaar heeft de film De chaque instant indruk op mij gemaakt. Met handenwassen start namelijk de nieuwste film van de regisseur van het succesvolle Etre et avoir. In de openingsscène wassen studenten om de beurt heel precies hun handen. Het is het begin van hun opleiding tot verpleger.

Hier wordt ook gelijk de toon gezet voor de documentaire: we zien de studenten met aandacht en plezier hun handen wassen. Met aandacht en ernst ontsmetten ze hun handen zodat ze geen ziektes overdragen. Maar ook zie je het plezier omdat ze samen dingen leren waarmee ze later iets kunnen betekenen voor mensen.

De hele documentaire straalt zo aandacht en plezier uit. De kunde van de filmmaker zorgt ervoor dat je dit meebeleeft. De camera heeft ongeveer dezelfde positie als de verschillende leraren. Zo ben je als kijker dan wel geen onderdeel van de groep studenten, maar maak je wel heel direct mee wat zij ervaren. Je leert langzaam maar zeker de studenten als verpleger én mens kennen. De documentaire gebruikt daarvoor een geslaagde mix van beelden en dialogen.

Er zijn drie delen, die steeds worden ingeleid door een dichtregel van Yves Bonnefoy. In het eerste deel zien we de studenten op school. Dit deel heeft de meeste dynamiek: de studenten leren veel dingen door te doen. Hier spelen zich ook de meest grappige en spontane momenten af. Tegen het einde van dit deel worden de oefeningen steeds realistischer en wordt de sfeer serieuzer. In het tweede deel zien we dan hoe het geleerde in de praktijk gebracht wordt. Het is vreemd om te zien hoe de leerlingen dan opeens echte mensen moeten verzorgen. De verschillende stages tonen mooi hoe divers het werk van verplegers is.

In het derde deel kom je het dichtst bij de studenten als mens. We zien hier de gesprekken van de studenten met hun stagebegeleiders op school. Als ze reflecteren op wat ze mee hebben gemaakt tijdens hun stage komt veel van hun verdriet, frustraties en dromen naar boven. Ondanks dat duidelijk is dat de studenten zich hier meer bewust zijn van de camera zitten hier de mooiste en ontroerendste momenten in.

De regisseur wilde met deze film een ode brengen aan het ziekenhuispersoneel. Daarin is hij geslaagd. Dit komt met name doordat het hem lukt naast de kunde, de menselijkheid van de studenten vast te leggen. Op het einde hoop je dan ook echt dat zij goed terecht mogen komen.

De chaque instant

****

Regie: Nicolas Philibert

100 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 9 jaar.

In bioscopen.

+ Aandachtig camerawerk
+ Eerlijke verhalen

Rondom Berlusconi sterft de onschuld

Deze zedeloze film toont de illusie van de Italiaanse elite
Drama – Boaz van Luijk

Een schaap staat in een riante villa gebiologeerd naar een TV quiz te kijken. Dan schakelt plotseling de airco aan en zakt het beest door zijn hoeven. Met deze bijzondere scène begint de film Loro over Berlusconi. De disclaimer stelt dat niet alles berust op waarheid. Deze gebeurtenis lijkt te bijzonder om zo verzonnen te zijn. De dood van het schaap lijkt symbool te staan voor een groot deel van de lange, obscene film. De onschuld en het pure moeten het namelijk zwaar ontgelden in Loro.

Dit wordt vooral in het eerste deel bijzonder expliciet uitgebeeld. Hier buitelen de bloot- en seksscènes over elkaar. Daarbij moet je met een lantaarntje zoeken naar iets wat binnen een liefdevolle relatie gebeurt. Veel van de seks vindt plaats om gezien te worden of om iets gedaan te krijgen.

Dit is ook de manier waarop hoofdpersoon Sergio in de gunst van Berlusconi wil komen. Sergio wil namelijk Europees minister worden. Sergio’s droom om bij de elite te horen blijkt een illusie. Want als Sergio uiteindelijk een feestje voor Berlusconi mag geven, wijst één van Sergio’s meisjes Berlusconi af. Zij is vijftig jaar jonger en zegt: ‘Dit is triest en op triestheid valt niets te baseren.’

Het zijn dit soort dialogen die een klein beetje tegenwicht bieden tegen de stroom platheid, corruptie en obsceniteit die we te zien krijgen. Sergio’s verovering Kira vertelt dat ze aan het einde van het spel [het leven, BvL] in een spiegel zullen moeten kijken. Zij zullen dat door hun levensstijl niet kunnen, maar eerlijke mensen wel.

Loro betekent zij. Het staat voor de tegenstelling tussen wij en zij, tussen de gewone man en de elite. Het verschil tussen droom en illusie, tussen onschuld en leugen. Berlusconi’s vrouw verwijt hem één doorlopende voorstelling te zijn. Zijn leven is een illusie; hij is altijd een ordinaire verkoper gebleven. Zijn corrupte compagnon roemt hem juist om de manier waarop hij dromen verkoopt.

In het begin sterft een schaap in een imposant buitenhuis met een prachtige tuin. Het sterft alleen, zonder iemand die zich om haar bekommert. Later wordt het oneerbiedig in een gat in de grond gesmeten en begraven.

Hoe anders eindigt de film: een beeld van Jezus wordt heel voorzichtig uit een ruïne getakeld. Om de ingestorte kerk liggen stapels puin. Een rood fluwelen kleed is gedrapeerd over een berg stenen. Hierop wordt Jezus zachtjes neergelaten. De omstanders, hardwerkende Italianen, kijken er eerbiedig naar. Is er toch nog hoop voor de onschuld?

Loro

Regie: Paolo Sorrentino

Met Toni Servillo, Riccardo Scamarcio e.a. 151 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 16 jaar.

In bioscopen.

– Expliciete bloot- en seksscènes
– Moraal

Films Laten Mij Weer Zien

Essay – Boaz van Luijk

Films laten mij weer zien

Toen ik een tiener was, huurde ik voor het weekend altijd een stapel videobanden. Ik vond het heerlijk om me onder te dompelen in een ander verhaal, een andere wereld. En wat ik zag, hielp me om de wereld met andere ogen te zien. Dat gebeurt nog steeds als ik een film kijk.

Dit overkwam me ook op het filmfestival Corporate Bodies. Het was voor mij een kennismaking met de kracht van films in coach- en advieswerk. Wat mij verwonderde was dat ik tien minuten in de eerste workshop mijn passies en dromen aan een wildvreemde vertelde. Het enige dat mijn gesprekspartner en ik gemeen hadden, was dat we samen een kort filmfragment hadden gekeken. Bij het bespreken van nog meer filmfragmenten kwamen al snel onze kernwaarden bovendrijven. De wildvreemde was zo in één uur een mens van vlees en bloed geworden.

Het zou me niet verwonderd moeten hebben. In al de jaren dat ik filmavonden leid, is dat wat er telkens gebeurt. Films leren mensen zien, vooral naar elkaar. En daarmee naar de wereld om hen heen. De verrassing was dat dit niet alleen privé, maar ook zakelijk geldt. De deelnemers concludeerden namelijk dat samen film kijken en bespreken tot belangrijke, nieuwe inzichten leidt.

In de workshops ging het vaak over de post-truth samenleving: niet feiten bepalen wat we waar vinden, maar ons gevoel of geloof. Daarmee leven we allemaal in een bubbel: onze eigen kleine waarheid. We leven allemaal in ons eigen wereldje. Dat was vroeger zo met de zuilen met hun eigen pers en school. En daarvoor al toen onze wereld zo groot was als ons dorp of onze wijk. Internet en social media leken onze wereld open te breken. Maar met de laatste berichten over fake news en big data vervliegt die hoop. Het is wel duidelijk geworden hoe fake news ons probeert te beïnvloeden. Big data zijn grote informatiebestanden met alles wat we (online) doen. Hiermee krijg je bijvoorbeeld precies een advertentie voor iets waar naar je op zoek was en krijg je precies het nieuws dat past bij jouw profiel.

De stortvloed van informatie leidt dus vaak juist tot een selectie. We omringen ons met mensen en ideeën die passen bij onze eigen overtuiging. We belanden in een bubbel die steeds minder te maken heeft met de werkelijkheid. Je denkt steeds meer dat je gelijk hebt, maar die kans is juist kleiner. Het voelt veilig en vertrouwd, maar leidt tot polarisatie, discriminatie en zelfbevestiging.

Bubbels zijn van alle tijden en plaatsen. Ook in Jezus’ tijd leefden mensen hierin: religieus, als volk of als bevolkingsgroep. Als we Jezus volgen in zijn leven zien we hoe Hij daarmee omgaat. En eerder nog: Jezus verlaat met zijn geboorte zijn bubbel; de hemel om ons in het echt op te zoeken. Misschien zou je de schepping al kunnen zien als God die zijn universum openbreekt voor ons.

Voor mij is één van de mooiste verhalen hierover Jezus’ ontmoeting met de Samaritaanse vrouw bij de bron. Jezus breekt daar door de Joodse taboes heen die over deze groep bestonden. Hij wil de vrouw echt ontmoeten. Het gaat Jezus om haar verhaal. Daarbij komen de belangrijke thema’s uit haar leven naar boven: de afwijzing, het onbegrip, haar twijfels en uiteindelijk het gezien worden door iemand. Op deze manier ruimte maken voor de ander, voor het verhaal van de ander, vraagt een bovenmenselijke inspanning. In dit gesprek zien we dat bovenmenselijke in hoe Jezus met haar meeleeft. Maar ik zie het ook in andere verhalen en uiteindelijk het sterven van Jezus.

Als het zo moeilijk is, hoe doen wij dat dan? Wij willen de ander wel zien zoals hij is, maar het lukt ons steeds niet. Wijzelf en onze ideeën zitten steeds in de weg. Filosoof Luc Peters zegt dat films hier kunnen helpen. Films kunnen ons de wereld tonen die wij niet meer willen zien. Ze bieden in een veilige omgeving een ander perspectief. Ze helpen om te doordenken wat we zien, op het moment dat we de film zien en later in onze bubbel. Films en series helpen ons zo opnieuw te zien.

In de eerste plaats vergroten ze gebeurtenissen en situaties. Te denken valt bijvoorbeeld aan wat The Wolf of Wall Street laat zien. Deze film gaat over een beurshandelaar die alles voor rijkdom over heeft. Het gedrag van de hoofdrolspelers is zo grotesk, dat het ons makkelijk lukt om daarover een oordeel te vormen. Maar na enige doordenking moeten we dan tot onze schaamte vaak toegeven dat we vaak ook alleen aan onze eigen bankrekening denken. Gedrag dat je in de film ziet, herken je in je eigen situatie. Dat geldt in dit geval voor negatief gedrag, maar ook helden die met veel overgave voor het goede kiezen kunnen ons inspireren om onze bubbel door te prikken. Ik denk daarbij aan de impact die een film als Machine Gun Preacher had op de bezoekers van een filmavond. De hoofdrolspeler geloofde zo in zijn overtuigingen dat hij zijn leven op het spel zette, dan kun je zelf toch niet achterblijven? Waarschijnlijk niet direct door ook naar Afrika af te reizen om kinderen te beschermen, maar misschien door je buurjongetje eens te groeten.

Ook helpen films ons in te leven in mensen en gebeurtenissen buiten onze wereld. Wall Street staat waarschijnlijk ver van ons bed, maar door films als The Wolf of Wall Street leven we mee. We leren iemand kennen die zich niet in onze bubbel bevindt. We komen ergens waar we anders niet waren geweest. Dat kan een betere plek zijn dan waar we ons bevinden. Dan helpt ze om zelf ook beter te zijn. De film Des Hommes et des Dieux over een klooster in Algerije maakte daarvoor op mij veel indruk. Deze film gaat over een groep monniken in een door terrorisme verscheurd land. Hoe de monniken samenleven en beslissen te blijven is bijzonder inspirerend. De film kan ook een slechtere plek laten zien, zoals in The Wolf of Wall Street: dan kunnen we de slechtheid bij onszelf herkennen, hoe we voor onszelf leven of continu meer willen.

Het laatste waar films mee helpen is dat wat we ook zien in het verhaal van Jezus en de Samaritaanse vrouw. Net als Jezus ging zitten om die vrouw te leren kennen, helpen films ons om stil te staan. Want ons leven wordt vaak bepaald door de waan van de dag. De snelheid van de informatie geeft ons weinig tijd om na te denken over het (menselijke) verhaal er achter. Maar anders dan het nieuws, een tweet of een berichtje kan een film ons wel anderhalf uur stilzetten. In die tijd krijgt de ander een gezicht, wordt ons beeld niet langer zwart-wit. We leren open te staan voor de ander, voor het verhaal van de ander. En stellen het beeld van de ander dat onze bubbel ons geeft zur Frage. The Wolf of Wall Street laat niet alleen een wereld van snelle koersveranderingen en ongebreideld hebzucht zien, maar ook van een man die daarin verdrinkt. De verschillende films over Jezus maken mijn zwart-witte beeld van Jezus steeds kleurrijker en daarmee realistischer.

Het is natuurlijk mogelijk om films en series op afstand te houden en ze niet tot je door te laten dringen of alleen als entertainment te zien. En dat kan ook, die films en series zijn er ook. Maar om meer te begrijpen van onze complexe wereld, van elkaar, hebben we elkaar nodig. Daarom is het goed om samen te kijken en daarover met elkaar in gesprek te gaan. Wat zie ik? Wat zie jij? Zo kom je samen al snel op belangrijke thema’s en overtuigingen. Samen kijken is niet alleen een tegengif voor een meer en meer individualistische wereld, maar helpt ook met elkaar een gedeelde waarheid te vinden om de uitdagingen van die wereld aan te gaan. Want alleen als onze bubbel uiteenspat kunnen we de ander zien staan.

Een hotel op de grens van goed en kwaad

Een moderne allegorie in een jaren zestig jasje

Thriller – Boaz van Luijk

Zeven mensen met een geheim zijn gestrand in een vervallen hotel in een stormachtige nacht. Het lijkt op de setting van een horrorfilm en ook de filmtitel doet het ergste vermoeden. Toch is Bad times at the El Royale vooral een heel knappe thriller om over door te praten. De film heeft een boeiend, gelaagd verhaal met prima acteerwerk. De sfeervolle beelden en muziek roepen overtuigend het gevoel van het Amerika uit de jaren zestig op. Alleen al de a capella zang van bekende nummers uit die tijd door Darlene Sweet (Cynthia Erivo) maken de film de moeite waard. De songteksten geven extra diepgang aan de film, bijvoorbeeld als Darlene voor slechterik Billy Lee zingt.

Jeff Bridges schittert als Father Flynn. Als hij zich voorstelt, dient de religieuze kant van de film zich direct aan. Hij praat met de hotelgasten over vergeving en verlossing. Dit past ook bij het religieuze thema van de film. Elke hotelgast belandt namelijk in het hotel door een beslissing uit hun verleden. In een flashback zien we deze keuze terug. Nu worden ze geconfronteerd met de consequenties. Allemaal zijn ze zo op zoek naar verlossing. Verlossing in de vorm van boetedoening, van vergeving of zelfopoffering. Deze verhaallijn zorgt voor een boeiende karakterstudie: de hoofdpersonen staan in het hotel op een kruising in hun leven.

Wat de film daarbij visueel en thematisch aantrekkelijk maakt, is dat de grens tussen twee staten dwars door het hotel heen loopt. Het is die rode lijn die je in elke scène laat zoeken naar haar betekenis. Staat zij symbool voor de grens tussen goed en kwaad? Dit maakt het interessant om te volgen aan welke kant van de lijn de hoofdrolspelers zich bevinden en wat ze daar doen. Kies je voor het goede of het kwade? En wie bepaalt wat goed of kwaad is? Als alle personages bij elkaar zijn in de hotellobby komt dit alles tot een gewelddadige climax. Billy ziet het onderscheid tussen goed en kwaad als toeval. Goed of kwaad is de plek waar de roulettebal blijft liggen: op zwart of rood. Voor anderen is goed doen mens zijn voor de ander. Dat doe je door de ander vergeving te schenken, te vertrouwen of te troosten. Het is een laatste kans om het goede te doen. Alles aan de film lijkt zo te verwijzen naar een soort vagevuur of laatste oordeel. Vooral één scène blijft mij bij. Hierin zien we hoe vanaf beide kanten van de lijn Darlene en Father Flynn de op de grens stervende hotelmanager helpen. Het happy end van de film mist de thematiek van de film en had best achterwege kunnen blijven.

Bad times at the El Royale

***

Regie: Drew Goddard

Met Joaquin Phoenix, Jonah Hill, Rooney Mara, Jack Black e.a. 142 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 16 jaar.

In bioscopen.

+ Sfeervolle beelden, muziek

– Gewelddadig

Hoop voor een verlamde alcoholist

12 stappen om met jezelf te kunnen leven

Komedie, drama – Boaz van Luijk

‘Wat is jouw verhaal?’ Met deze vraag opent Don’t worry, he won’t get far on foot. In deze film wordt het verhaal verteld van de in 2010 overleden John Callahan. De titel van de film is ontleent aan het bijschrift bij één van zijn beroemdste cartoons. Zijn cartoons komen ook als animaties terug in de film. Veel van de provocerende cartoons gaan over het leven van John. Hij steekt daarin de draak met zijn leven in een rolstoel. John is namelijk vanaf zijn middel verlamd. In de film wordt stukje bij beetje duidelijk hoe dat komt. John leidt een losbandig leven, voor én na de noodlottige gebeurtenis waardoor hij in een rolstoel belandt. Deze gebeurtenis zorgt niet voor de verwachte ommekeer in zijn leven. Die vindt pas plaats als hij zichzelf als alcoholist echt tegenkomt en deelneemt aan een Anonieme Alcoholisten(AA)-groep. In de film geven zijn sponsor en de groepsleden echt inhoud aan hoe zo’n AA-groep werkt. Niet dat hij dan plotsklaps verandert. ‘Je moet er tegen blijven knokken, anders ga je dood.’ is dan ook één van de wijsheden waar zijn sponsor mee strooit.

De film kent veel grappige momenten. Maar de uitwerking van de 12 stappen maakt deze film echt het bekijken waard. Dit zijn stappen die resoneren met christelijke waarden: Het vertrouwen op een hogere macht, je problemen bij God brengen, je verleden eerlijk onder ogen zien en vergeving vragen. Het zijn deze dingen die John veranderen. Hij accepteert zichzelf en vindt inspiratie voor zijn cartoons. De meest indrukwekkende scènes zijn die waarin mensen in John geloven en hem bemoedigen. Zo gaat zijn fysiotherapeute/vriendin Annu op de grond liggen om met hem te praten als hij ondersteboven in zijn ziekenhuisbed hangt. Zijn AA-groepsleden ondersteunen hem als hij pijnlijk eerlijk is. Wanneer hij zijn oude leraar tekenen om vergeving komt vragen, vertelt hij John dat hij toen al in hem geloofde. En als John het dieptepunt bereikt verschijnt er een droombeeld van zijn moeder om hem moed in te spreken. Ook vertelt John over de hand van God die hij op zijn schouder heeft gevoeld. Daarmee laat deze film zien dat er hoop is, zelfs als je je ongeliefd en ongewenst voelt. De bijzondere karakters in de film laten je de worsteling tussen gevoelens van hoop en wanhoop op een realistische manier mee beleven. Naast een stortvloed van vloeken komen er ook een aantal seksscènes in de film voor. Daardoor kan veel van deze film, net als de cartoons, aanstootgevend zijn. Weet dan: eerlijke afkeuring kan John ook waarderen.

Don’t worry, he won’t get far on foot

***

Regie: Gus van Sant

Met Jeff Bridges, Cynthia Erivo, Chris Hemsworth e.a. 113 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 12 jaar.

In bioscopen.

+ thematiek

– taalgebruik

De absurde gevolgen van een Palestijns-Israëlische affaire

Scherp drama over de dagelijkse realiteit van een slepend conflict

Drama – Boaz van Luijk

Overspel is van alle tijden, stelt regisseur Muayad. Dat de gevolgen zo absurd als in deze film zijn, komt door de tijd en plaats waarin de affaire plaatsvindt. In zijn film The reports on Sarah and Saleem laat Muayad zien wat de ernstige gevolgen zijn van een affaire tussen een Israëlische en een Palestijn. Daarmee lijkt het op Bijbelverhalen waarin overspel tot veel ellende leidt (David en Bathseba). Toch is het niet de bedoeling van de regisseur om onze aandacht te vragen voor de morele kant van het overspel. Volgens hem zou een zakelijke transactie in Israël dezelfde desastreuze gevolgen kunnen hebben.

Maar dan wel een transactie tussen een Palestijn en een Israëliër. Zoals Saleem die dagelijks broodjes bezorgd in Sarah’s café. Hun heimelijke relatie heeft veel weg van een transactie: er zit geen liefde in wat de twee zeggen en doen. ’s Nachts spreken ze stiekem af en gaan na de seks elk snel weer hun eigen weg. Het gaat hen beiden om een vlucht uit de uitzichtloze dagelijkse realiteit. Ze hebben allebei hun redenen: Saleem, omdat hij met moeite de eindjes aan elkaar knoopt en samen met zijn vrouw bij zijn schoonouders inwoont. Sarah, omdat ze getrouwd is met een militair die voor zijn carrière regelmatig met zijn gezin moet verhuizen.

De Israëlische Sarah (Sivane Kretchner) en David leven in rijkdom. Ze hebben samen een dochter en vanwege hun banen ook een kindermeisje. Sarah runt met veel plezier haar café in Jeruzalem. Hier ontmoet ze de Palestijn Saleem. Hij is getrouwd met Bisan (Maisa Abd Elhadi) en zij verwachten hun eerste kind. Bisan studeert nog en Saleem verdient alleen te weinig voor de dure appartementen van Jeruzalem. Zijn zwager springt regelmatig bij met boodschappen en het betalen van hun rekeningen. De relatie met Saleems schoonfamilie is echter niet goed.

De regisseur kiest voor een affaire om te laten zien hoe complex de verhouding tussen én binnen de twee volken is. In het eerste deel van de film zie je hoe de affaire vooral de spanning tussen Israëliërs en Palestijnen toont. Een beklemmend voorbeeld daarvan is de nachtelijke rit die Saleem met Sarah in de laadruimte maakt langs checkpoints, soldaten en de muur. Eindbestemming Bethlehem is verboden gebied voor Sarah. Ze moet zich als Nederlandse (!) toerist voordoen om samen met Saleem een café te bezoeken. In dit eerste deel zie je dat dit het natuurlijke perspectief is van de regisseur: er is veel ruimte voor details en je leeft makkelijker mee met de underdog Saleem dan met de welgestelde Sarah.

In de tweede helft van de film komt het overspel aan het licht. Vooral de spanningen binnen de eigen groep komen nu aan bod. De regisseur neemt hier de tijd voor, zonder dat de film traag wordt. Het is bijzonder knap hoe hij de verwikkelingen afbeeldt zodat je mee gaat leven met alle hoofdpersonen. Zo krijgen in dit gedeelte de wederhelften van het ontrouwe stel meer diepte. Zij moeten beslissen hoe ze met het overspel en de verregaande gevolgen omgaan. Daarbij wordt langzaam maar zeker duidelijk dat ze het op moeten nemen tegen het systeem, tegen de ingegraven posities over en weer.

Muayad verfilmt verhalen van gewone mensen. Ook deze film is gebaseerd op gebeurtenissen van mensen die hij kent. Het is natuurlijk niet zo dat iedereen een affaire heeft, maar het komt wel op deze manier voor. Men ziet het als een uitweg uit de spanningen, ondanks de enorme risico’s die het met zich meebrengt. Omdat dit verhaal zo realistisch verfilmd is, zit je als kijker midden in het Israëlisch-Palestijnse conflict. We zien de Palestijnen als underdog, maar Muayad wil in zijn film geen partij kiezen. Hij vraagt aandacht voor de mensen die in het conflict voor hun medemens kiezen. Ongeacht of deze tot je eigen kring behoort.

Dat zie je vooral in de ontknoping van de film. Dit levert het sterkste acteerwerk op. Het zijn die momenten waarin voor de personages het dilemma het grootst is: Kies ik voor het goede of voor wat mijn groep wil? De beslissingen in de film lopen uiteen. Zo toont Muayad zich een goede verhalen verteller: hij maakt het niet simplistisch. Niet één van de kanten heeft het bij het juiste kant, maar het is zaak om op de plek waar jij bent het goede te kiezen. En al eindigt de film daardoor niet met een happy end, toch maakt juist dat einde de film bijzonder inspirerend.

Het laat je nadenken over je eigen keuzes. Kies je voor wat je volgens je eigen volk of groep moet doen? Ook als andere mensen daarmee in het gedrang komen? De regisseur wil dat de film een beroep doet op onze medemenselijkheid. En dat geldt niet alleen voor het Palestijns-Israëlische conflict, maar overal ter wereld. Vaak gaan onze privileges ten koste van anderen en verdedigen wij deze met hand en tand. Maar zijn wij bereid om onze privileges op te geven om voor de ander een naaste te zijn?

The reports on Sarah and Saleem

Regie: Muayad Alayan

Met Maisa Abd Elhadi, Mohammad Eid, Adeeb Safadi, Kamel El Basha e.a.. 127 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 16 jaar.

In bioscopen.

+ Ingetogen camerawerk

+ Realistisch verhaal

– Beelden van overspel

Interview Muayad Alayan

Een interview met de openhartige Palestijnse filmmaker Muayad Alayan

Als je uit de bioscoop komt met diepere vragen, dan heb ik een goede film gemaakt

De Palestijnse regisseur Muayad Alayan was in Amsterdam voor de voorpremière van zijn nieuwste film: The reports on Sarah and Saleem. Dit drama heeft op internationale filmfestivals al meerdere prijzen gewonnen. Een recensie van de film staat verderop in deze krant. Muayad maakt met zijn broer films die gaan over het dagelijkse leven tijdens het Palestijns-Israëlische conflict. Het zijn films waarin je de Palestijn als mens ontmoet.

Hoe ben je begonnen met films maken?

Toen ik nog een kind was kocht mijn familie onze eerste videocamera. Dat was rond 1990. We begonnen er mee te spelen en filmden verjaardagen en zo. Op een dag namen ze ons mee naar het verwoeste huis van mijn oma. Het was de eerste keer na 40 jaar dat zij het weer bezocht. Mijn oma heeft haar hele leven gehuild om dat huis, want ze mocht na de oorlog nooit terug. Het huis staat op één van de heuvels van Jeruzalem en hoort nu bij het Israëlische gedeelte.

De video van dat bezoek was lang heel belangrijk onze familie. Bij elke visite werd de video gedraaid en men sprak er eindeloos over. De beelden zorgden ervoor dat die tijd opnieuw tot leven kwam. De kracht van de beelden en de invloed op de familie vond ik ongelooflijk. Het was de eerste keer dat ik zag wat beelden konden doen en ik raakte er helemaal door gefascineerd. Vanaf dat moment wilde ik met beelden verhalen vertellen.

Verhalen zijn in mijn leven altijd belangrijk geweest. Mijn oma kon eindeloos vertellen over haar leven. De mondelinge traditie, het doorgeven van je geschiedenis, heeft altijd een grote rol in ons familieleven gespeeld. Daarom wilde ik ook verhalenverteller worden. En dat doe ik nu in mijn films.

Waarheid is ook een belangrijk thema in je films. Hoe combineer je dat met het vertellen van verhalen?

Waarheid is erg belangrijk, maar is een ruim begrip. Ik denk dat je altijd eerlijk naar jezelf moet zijn. Je komt niet ver als je jezelf verraadt of liegt ten gunste van je verhaal of film. Met de waarheid kun je niet de mist in gaan. Ik begrijp hoe makkelijk het in de filmindustrie is om onecht te zijn. Maar creativiteit betekent voor mij niet dat je niet meer eerlijk naar jezelf bent.

Met mijn films wil ik trouw blijven aan mezelf en de mensen op wie de film gebaseerd is. Alle films die ik heb gemaakt gaan over dingen die mij of mijn vrienden zijn overkomen. Dat is wat ik film. Soms dramatiseer ik de verhalen om een gevoel over te brengen. Maar ik ben nooit ontrouw aan de gebeurtenis die het verhaal inspireerde.

Kun je met die waarheid hoopvolle verhalen vertellen over het Palestijns-Israëlische conflict?

Ik hou niet van die geromantiseerde films over Palestijnen en Israëliërs. Mensen zeggen dan dat zo’n film hoopvol is omdat het goed afloopt. Maar ik denk dat de waarheid ook hoopvol kan zijn, daarvoor hoef je niets te verzinnen. De realiteit van een vluchtelingenkamp is niet hoopvol. De ellende daar: dat is de waarheid. Het is hoopvol als je laat zien hoe mensen overleven en hun menselijkheid behouden. Je moet niet doen alsof alles goed is, want je kan de realiteit niet negeren.

Wat zie jij als oplossing van het conflict?

Onrechtvaardigheid kan alleen opgelost worden door gerechtigheid. Iedereen in het conflict hoopt daarop, maar niemand doet er iets aan. Ik weet óók niet wat er moet gebeuren, maar zolang dit zo doorgaat verandert er niks. In dit kleine landje zijn er 5 miljoen mensen zonder rechten en 5 miljoen mensen met rechten. Bij het filmen hebben we dit aan de lijve ondervonden. Omdat niet iedereen mag gaan en staan waar hij wil, kregen we voor een opname soms niet het hele team bij elkaar.

Verhalen gaan over het verleden, maar dat verleden leidt ook tot wederzijdse haat. Is het niet beter om dat verleden te laten rusten?

Mensen hebben soms geen toegang tot drinkwater, tot onderwijs of medische hulp. Chemo-behandelingen zijn de laatste drie maanden in Gaza onmogelijk. Niets verandert voordat iedereen gelijke rechten heeft. Dus zelfs al zou je het verleden kunnen vergeten: je leeft op dit moment in de onrechtvaardigheid.

Je kunt als filmmaker overal aan de slag. Zou je zelf weggaan vanwege het conflict?

Het is makkelijk om alles te ontvluchten en hier weg te gaan. En er wordt veel aan gedaan om alle niet-Israëliërs uit Jeruzalem te krijgen. Als je bijvoorbeeld met iemand trouwt van buiten Oost-Jeruzalem, dan ben je je plek voor altijd kwijt. Het maakt niet uit hoe lang je daar leefde. Mijn oma is geboren in 1908. Ze woonde tot haar uitzetting in haar boerderij op de heuvel. Die had ze geërfd van haar vader die het weer van zijn vader had geërfd. Dan denk ik: het huis staat daar! Laat ons teruggaan en het land bewerken!

Hoe zie jij de rol van religie in het conflict?

Het conflict heeft niets te maken met religie. Religie wordt gebruikt door politici om het conflict te voeden. Vroeger leefden hier christelijke en joodse Palestijnen en bestonden de verschillende religies naast elkaar. Palestijnen hebben niks te maken gehad met wat er gebeurd is met de Joden in Europa. Als je voor gerechtigheid bent, dan ben je voor gerechtigheid voor Joden én Palestijnen. Er zijn nu mensen die meer rechten hebben dan andere mensen. Het gaat hier om menselijkheid, niet om religie.

Wat wil je aan de kijker meegeven?

Als regisseur kies ik niet zozeer de Israëlische of Palestijnse kant. Ik kies voor de mensen die anderen zeggen: word wakker! Daarom wil ik niet alleen informeren, ik wil bij de kijker ook een emotie of gedachte oproepen. Als je uit de bioscoop komt met diepere vragen, vragen over wat je al wist of dacht te weten, dan heb ik een goede film gemaakt.

Om in te verdrinken

Under the silver lake neemt de kijker mee op een verwarrende zoektocht in Hollywood

Thriller – Boaz van Luijk

Een film over het ontcijferen van geheime boodschappen in alledaagse beelden, muziek en films vraagt om een eigen ontcijfering. Maar na één keer kijken moet deze beginnende recensent u een verheldering schuldig blijven. Deze verwarde film laat je in verwarring achter. Dat kan onprettig lijken, maar misschien is ze daarmee juist realistisch. Vergeet in ieder geval niet tijdens de absurdistische rit te genieten van de prachtige soundtrack en het sublieme acteerwerk. Samengevat gaat de film over Sam (Andrew Garfield) die op zoek gaat naar zijn spoorloos verdwenen buurmeisje Sarah. Maar na meer dan twee uur film dekt dat zinnetje de lading nauwelijks meer. Sam maakt daarvoor te veel mee op zijn zoektocht. Een lange reeks vooral absurde, maar ook gewelddadige, erotische en angstige gebeurtenissen gunnen Sam en de kijker geen moment rust. Dit versterkt het gevoel van verwarring.

Gaat deze film over een religieuze zoektocht? Als Sam vraagt: ‘Hoe kom ik in contact met Jezus?’ Of als iemand tegen Sam zegt: ‘Jezus verbergt geen boodschap in een boodschap.’ Dan ben ik als theoloog klaarwakker. Jezus is in de film trouwens de artiestennaam van een populaire zanger. Sam ontmoet hem voor het eerst op een feest dat Het Vagevuur heet. Jezus krijgt zijn liedteksten van De Componist. Deze woont in een buurt die er uitziet als de hemel of de godenberg Olympus. Hij zit achter de hits van alle beroemde artiesten en voorziet deze van geheime boodschappen. Als Sam De Componist bezoekt, is dat voor hem een te grote ontgoocheling. Hij vermoordt hem dan met de gitaar van zijn idool Kurt Cobain. In de ontknoping van de film ontmoet Sam een man die doet denken aan Jezus. Deze vertelt over een plek waar je niet sterft, maar opvaart. Ook zijn er volop impliciete verwijzingen: naar het avondmaal (crackers met sinaasappelsap), de doop (in tomatensap) en de drie-eenheid (drie vrouwen).

Sam volgt deze drie vrouwen als ze in een witte VW Rabbit rijden, hij eet een koekje om ergens binnen te komen en drinkt thee. Deze verwijzingen naar Alice in Wonderland doen weer denken aan een vorm van kritiek op het leven van Hollywoodberoemdheden.

Vlakbij Hollywood ligt het Silver Lake. Dit is een waterreservoir middenin Sams wijk. Hier stonden vroeger de filmstudio’s van de stomme films. Naar oude films wordt continu in de film verwezen: door filmposters, acteurs, maar ook door quotes en scénes. Is de film een soort hommage?

Mijn laatste poging om van dit alles wat te maken: Het Silver lake uit de titel zou ook kunnen verwijzen naar silver screen. Dit is het scherm waarop een film wordt geprojecteerd. Het is een term die ook wordt gebruikt voor de filmindustrie als geheel. De titel van de film en de verwijzingen naar beroemde acteurs en films leiden mij er dan toe te speculeren dat deze film vooral een moderne allegorie op de filmindustrie is. Maar dat verklaart voor mij niets van de complottheorieën, mythen en de religieuze thematiek uit de film. Of is dat nu juist wat onder het zilveren meer ligt?

Under the silver lake

Regie: David Robert Mitchell

Met Andrew Garfield, Riley Keough, Topher Grace e.a.. 139 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 16 jaar.

In bioscopen.

+ Acteerwerk Andrew Garfield, soundtrack

– Schokkende beelden

Geef ik op of ga ik door?

The Mercy is een aangrijpende film met veel diepgang en knap acteerwerk

Drama – Boaz van Luijk

The Mercy neemt je mee terug naar het Engeland van de jaren 70. De tijd van de ruimterace en de laatste grote ontdekkingen. Deze prachtige film start met een praatje van de Engelse zeezeiler Chisester die in zijn eentje rond de wereld voer. In het publiek staat hoofdpersoon Donald Crowhurst (Colin Firth). De enorme belangstelling voor Chisesters prestatie leidt tot de Sunday Times Golden Globe Race van 1968. Deze race gaat ook om de wereld, maar de zeilers mogen deze keer nergens aan land gaan. Amateurzeiler Donald wil meedoen én de snelste zijn. Zijn bedrijfje in bootnavigatie loopt slecht en het prijzengeld zou hem uit de financiële problemen helpen. Hij overtuigt de plaatselijke caravanverkoper om te investeren en ontwerpt zelf een trimaran. Moeilijkheden met de bouw zorgen ervoor dat Donald pas op de laatst mogelijke startdag van de race vertrekt. De meeste deelnemers zijn dan al een eind op weg; sommigen zijn al afgehaakt. Door de haast waarmee Donalds boot is gebouwd en ingeladen wordt al snel duidelijk dat de boot niet zeewaardig genoeg is. Ze kan de stormen van de Zuidelijke Oceaan onmogelijk trotseren. Dit stelt Donald voor een moeilijk besluit: geef ik op of ga ik door? Donald staat iedere dag op dezelfde tweesprong. Geef ik op of ga ik door? Hij wil veilig terugkomen voor zijn gezin. Maar als hij niet finisht is hij failliet. Onder deze enorme druk neemt hij een gewaagd besluit. Dit besluit speelt hem parten tot aan het einde van zijn reis.

The Mercy is een aangrijpende, sombere film. Het acteerwerk is uitstekend. De vertwijfeling is van Colin Firths gezicht af te lezen. Rachel Weisz speelt Donalds vrouw zo goed, dat je echt met haar te doen hebt. Een goede film over een waargebeurd verhaal grijpt je aan én maakt je nieuwsgierig. The Mercy is wat dat betreft een bijzonder geslaagde film. Ze laat je met zoveel prangende vragen achter dat je meer wilt weten. Bekijk dan zeker de documentaire Deep Water of lees het boek De wonderbaarlijke laatste reis van Donald Crowhurst. Op 1 juli is ook de Golden Globe Race 2018 gestart, ter herinnering aan de legendarische zeilrace van 1968. Het Engeland van die tijd is erg mooi gefilmd: de mensen, locaties en de sfeer komen bijzonder authentiek over. De zonnige start van de film staat in schril contrast met de ontberingen en eenzaamheid van Donald op zee. Wat die eenzaamheid met hem doet kon wel beter belicht worden. Want het zijn Donalds twijfels en isolement die de film een diepere laag geven en ver boven de gemiddelde dramafilm uittillen. Hij heeft een existentiële crisis, die zo gefilmd is dat hij echt binnen komt. Als je ergens veel in hebt geïnvesteerd, maar doorgaan kan leiden tot totale mislukking, wat doe je dan? Je kunt er voor kiezen om te doen of alles goed gaat. Dan zul je wel moeten leven met de angst dat je wordt ontmaskert. Het einde blijft in deze film knap open. Daarmee doet The Mercy recht aan het mysterie van Donald Crowhurst en zijn laatste woorden: ‘It is finished. It is finished. It is the mercy.’

The Mercy

*****

Regie: James Marsh

Met Colin Firth, Rachel Weisz e.a.. 102 minuten.

Kijkwijzer: vanaf 6 jaar.

In bioscopen.

+ Acteerwerk van Rachel Weisz en Colin Firth

+ Verhaal, diepgang en sfeer